Na PAS komt.... PFAS!

Een droevig verhaal over niet uitgekomen verwachtingen, oftewel onterecht vertrouwen in menselijk verstand.

Soms heb je van die momenten in het leven waarbij je achteraf niet kunt geloven dat iets daadwerkelijk gebeurd is. Dat het, in het positieve geval, een mooie droom lijkt of, in het negatieve geval, als een nachtmerrie voelt. Heel soms overkomt dit je terwijl het nog aan het gebeuren ís. Wat er op dit moment aan de hand is in de GWW-sector is hier een duidelijk voorbeeld van. Spoiler alert... het is de nachtmerrie!

De stikstofproblematiek, het afschieten van de PAS door de Raad van State, de gevolgen voor de bouwsector, boze boeren enz. Het zal voor iedereen die de actualiteit een beetje volgt een bekend verhaal zijn.

PFAS, een verhaal met twee gezichten

Maar ken je het PFAS-verhaal al? Het is een verhaal met twee kanten over een stofje met fantastische eigenschappen waaronder bijvoorbeeld dat het zowel water- als vuilafstotend is. Geen wonder dus dat het reeds decennia in legio producten gebruikt is en overigens nog steeds gebruikt wórdt. Naast deze positieve aspecten blijkt, sinds een aantal jaren, dat er ook een behoorlijk negatief aspect aan het stofje kleeft op het moment dat het in ons milieu terecht komt. Het is namelijk behoorlijk toxisch, persistent in het milieu, nauwelijks biologisch afbreekbaar etc.

In en rondom Dordrecht en Helmond zijn al jaren problemen bij het afzetten van grondstromen die bij bouwprojecten vrij komen. Dit in verband met bedrijven die PFAS gebruiken of uitstoten in die gemeenten. Om een landelijke oplossing te creëren voor deze situatie is door de Rijksoverheid op 8 juli 2019 (ook wel ‘Black Monday’ genoemd) een ‘Tijdelijk Handelingskader PFAS’ gepubliceerd dat onmiddellijk van kracht werd.

Dit filmpje laat op speelse wijze zien hoe het Tijdelijk Handelingskader in elkaar steekt.

Tijdelijk Handelingskader PFAS

Ik kreeg op woensdag 10 juli 2019 van diverse kanten signalen dat er ‘iets’ gebeurd was in de markt. Na wat googelen had ik de documenten gevonden, snel gelezen, nog een keer gelezen en vervolgens besefte ik dat er sprake was van ‘een wereld vóór 8 juli’ en ‘een wereld ná 8 juli 2019’. Ik zal je de gortdroge inhoud besparen, maar het komt globaal neer op een algemene onderzoeksplicht bij grondafzet. Daarnaast is er een toetsingsnorm die een factor 1000 lager ligt dan ‘normale bodemverontreinigingen’, feitelijk een ‘nulnorm’. Verder stond er ergens in de tekst van het beleidsstuk dat er ‘nog een dingetje’ was met de vergunningen voor het lozen van afvalwater van grondreinigingsbedrijven.

Al met al beleid dat naar mijn mening behoorlijk verstrekkende gevolgen zou kunnen hebben. In de ruim 20 jaar dat ik actief ben in de bodem(sanerings)sector heb ik al redelijk wat zaken meegemaakt waarvan ik niet snap hoe die hebben kunnen gebeuren. Deze keer was ik er echter heilig van overtuigd dat dit nieuwe beleid was afgestemd met ‘de markt’. De gevolgen waren immers zo verstrekkend, dat kon niet anders.

Dat alle grondreinigingsbedrijven en grondbanken per direct hun deuren sloten en geen grond meer innamen was op dat moment erg vervelend, maar gezien de naderende bouwvakantie betekende dat enkel dat een paar lopende projecten ‘eerder met vakantie gingen’. Ik was zeker dat de wereld er drie weken later, als mijn vakantieverlof voorbij was, er heel anders uit zou zien.

Hoe naïef kon ik zijn...

Er bleek niets afgestemd te zijn met de markt. Iedereen was overvallen door dit nieuwe beleid. Nu, ruim drie maanden later, zijn de poorten van de grondreinigers nog steeds gesloten voor PFAS. Grondbanken accepteren geen grond maar liggen toch vol omdat ze hun terrein als (risicoloze) tijdelijke opslaglocatie verhuren. Ook diverse (bouw)projecten liggen stil en de meeste baggerwerken zijn uitgesteld. Afzet is een groot probleem. Veel grond blijkt niet afgezet te kunnen worden binnen dit beleidskader. En de grond die wél afgezet zou kunnen worden, wordt niet geaccepteerd omdat iedereen bang is voor het ooit komende Definitieve Handelingskader (verwacht zomer 2020). De overheid is namelijk niet altijd even betrouwbaar gebleken. Ook het ‘vergunningsdingetje met afvalwater’ van de grondreinigers blijkt een onvoorbereid serieus iets te zijn, waarvan men hoopt dat dit medio eerste kwartaal 2020 opgelost is. Elke week neemt het aantal krantenberichten toe waarin wordt gerept over desastreuze gevolgen en een te verwachten vlucht in aantallen faillissementen van bouw- en grondbedrijven.

En vervolgens denk ik alleen maar ‘hoe heeft dit kunnen gebeuren’ en ‘ben ik nu zo slim of de rest .....’? Maar ik probeer positief te zijn en denk dus ook: over een jaar lachen we erom.

Parallel asbest, PFAS en …

Ik merk echter dat ik ook al snel een parallel trek met de asbesthype van tig jaren terug. Hoe de paniekreactie zorgde voor totaal overtrokken gedoe, hoe het daarna normaliseerde maar de laatste jaren weer langzaam negatiever wordt. Ook dat was trouwens een stof met fantastische eigenschappen, waarvan we later ontdekten dat er ook ‘iets negatiefs’ aan kleefde. Een verschil met PFAS is overigens dat er voor asbest wél een verbod op toepassing is gekomen, zodat in ieder geval de ‘kraan dicht is’.

Naast PFAS zijn er tegenwoordig meer stoffen die we met ZZS (Zeer Zorgwekkende Stoffen) aanduiden. Daarnaast zijn er meer stoffen die we graag gebruiken omdat ze fantastische eigenschappen hebben. En dan denk ik: zou dit ook ooit weer op dezelfde manier gaan?

Nee. Vast niet! Ooit zullen we als mensheid toch wel bij zinnen komen en beseffen dat wondermiddeltjes met louter positieve eigenschappen niet bestaan?

Ik stel voor dat je me over 5 jaar mailt om over het antwoord op deze vraag door te filosoferen. Afgesproken?

Ap Kemmeren